RAK – Profilaktyka na tak!

„...Rak pojawia siÄ™ w każdej części ciaÅ‚a (...) ale szczególnie czÄ™sto w piersiach kobiet [...] i ulega owrzodzeniu. Å»yÅ‚y wokół sÄ… wypeÅ‚nione i napiÄ™te niczym odnóża zwierzÄ™cia zwanego krabem i stÄ…d choroba wzięła swÄ… nazwÄ™. Ale niektórzy powiadajÄ…, że jest ona tak nazwana, dlatego, gdyż przytwierdza siÄ™ do części ciaÅ‚a, którÄ… zawÅ‚adnie tak uporczywie jak to czyni krab...” Tak opisuje etymologiÄ™ sÅ‚owa, od której pochodzi nazwa choroby PaweÅ‚ z Eginy grecki lekarz żyjÄ…cy w Bizancjum w VII wieku.

Kilkanaście wieków później, mimo ogromnego postępu medycyny, choroby nowotworowe wciąż otoczone są licznymi mitami i niedopowiedzeniami. Na szczęście to się zmienia - o czym można się było przekonać 17 listopada 2009 roku w Zespole Placówek Kultury , gdzie od godziny 12:00 do 14:00 odbyła się prelekcja na temat wyżej opisywanej choroby. Jej motywem przewodnim była profilaktyka w zakresie wczesnego wykrywania raka piersi i raka szyjki macicy. Prelekcje poprowadził dr nauk medycznych chirurg - onkolog Krzysztof Szewczyk z Dolnośląskiego Centrum Onkologii we Wrocławiu, które jest patronem i koordynatorem programu profilaktyki raka piersi, natomiast organizatorem spotkania był SANEPID w Trzebnicy, UM w Żmigrodzie oraz DODR we Wrocławiu.
Kobiety, które wypełniły krzesełka widowni były przedstawicielkami młodego jak i starszego pokolenia, co w przypadku tych pierwszych ma szczególne znaczenie jako że założeniem takich spotkań jest miedzy innymi uświadamianie i nakłanianie do wczesnych badań kontrolnych, które przyczyniają się w ogromnym stopniu do skutecznego zwalczania ewentualnie występującego nowotworu u pacjentki.
Prezentacja wyświetlana za pomocą rzutnika poparta informacjami podawanymi na bieżąco przez dr Szewczyka opierała się w dużym stopniu na liczbach i statystykach, które dobitnie uzmysławiają z jak dużym problemem mamy doczynienia. Potwierdzają to dane z 2002 roku, według których najczęstszym nowotworem złośliwym na świecie u kobiet był rak piersi (1 milion 151 tysięcy przypadków) na drugim miejscu znajdował się rak szyjki macicy (493 tysięcy przypadków). W odniesieniu do historii i badań z 1963 roku sytuacja była odwrotna gdyż to rak szyjki macicy występował częściej. Od '63 roku odnotowano ogromny wzrost liczby zachorowań na raka piersi, jelita grubego oraz płuca. Szczególnie niepokojący jest dziewięciokrotny wzrost ilości zachorowań na raka płuc ściśle związany z dynamicznym wzrostem ilości kobiet palących tytoń. Warto nadmienić, że palenie tytoniu nie powoduje powstawania raka piersi natomiast ma silny związek z innymi nowotworami (wieloletnie palenie papierosów ma powiązanie z powstawaniem raka szyjki macicy) oraz chorobami innymi niż nowotworowe. Dane odnoszące się do naszego województwa również były niepocieszające. Według badań Jerzego Błaszczyka z Dolnośląskiego Rejestru Nowotworów na Dolnym Śląsku w 2003 roku na raka piersi miały miejsce 1004 zachorowania (kobiety: 994, mężczyźni: 10) a w samym mieście Wrocławiu 297 w tym 292 u kobiet ( wobec ogólnej liczby 10 000 nowych zachorowań na nowotwory w 2003r.) W przypadku statystyk z 2006 roku, w woj. Dolnośląskim 21% przypadków to zachorowania na raka piersi. Czynnikami ryzyka jego powstania jest miedzy innymi wiek. Najbardziej narażone są kobiety po 50-tym roku życia, ale odnotowywano pacjentki przed 40-tym i 30-tym rokiem życia (zdarzyło się również wykrycie raka u dziewczyny niespełna 18 letniej). 5 % do 10 % przypadków to czynniki genetyczne dlatego dr Szewczyk prowadzący prelekcje zwracał szczególną uwagę przybyłym kobietom, że ważnym elementem działań profilaktycznych jest wywiad rodzinny. W 2006 na Dolnym Śląsku tylko, co czwarta kobieta wiedziała, że jeden z członków rodziny miał nowotwór. Taka wiedza jest bezcenna i powinna być impulsem oraz sygnałem do pójścia na badanie gdyż prawdopodobieństwo zachorowania u takich kobiet jest większe niż u osób, u których w rodzinie nie było zachorowań. Metody wykrywania raka, piersi, jakie praktykuje się to bardzo czuła i swoista, (ale nie w 100%) metoda, jaką jest mammografia stosowana u kobiet powyżej 40 roku życia oraz USG u kobiet młodszych. Inną metodą o wiele wygodniejszą, ale mającą charakter wstępny, poprzedzający prawdziwe badanie lekarskie, jest samoobserwacja oraz samobadanie, które każda z kobiet może wykonać we własnym domu. Niepokojące w tym przypadku powinno być wypatrzenie pojawiających się guzków oraz fałdków na skórze i brodawce sutkowej.
Kolejne zatrważajÄ…ce cyfry przytoczone przez doktora onkologi z WrocÅ‚awia dotyczyÅ‚y raka szyjki macicy, którego na Å›wiecie w ciÄ…gu roku rozpoznaje siÄ™ 500 tysiÄ™cy przypadków a ponad poÅ‚owa chorych umiera. Szacuje siÄ™, że do 2050 roku liczba zachorowaÅ„ może siÄ™gnąć ponad 1-go milion rocznie. Dane epidemiologiczne o zachorowalnoÅ›ci i umieralnoÅ›ci na raka szyjki macicy w naszym kraju, w porównaniu z innymi paÅ„stwami Europy sÄ… alarmujÄ…ce. W Polsce codziennie 10 kobiet dowiaduje siÄ™, że ma raka szyjki macicy a 5 z nich umiera! Jest on drugim, co do czÄ™stoÅ›ci wystÄ™powania nowotworem narzÄ…dów pÅ‚ciowych u kobiet do 45 roku życia. Co roku 4000 tysiÄ…ce Polek dowiaduje siÄ™, że ma raka szyjki macicy, a poÅ‚owa z nich umiera, bo zgÅ‚osiÅ‚a siÄ™ do lekarza zbyt późno! Choroba ta nazywana jest „cichym zabójcÄ…” gdyż może siÄ™ rozwijać nawet kilka lat, nie dajÄ…c żadnych dolegliwoÅ›ci. Tylko regularnie wykonywany wymaz cytologiczny pozwala wykryć raka szyjki macicy we wczesnym etapie jego rozwoju. Wtedy kobieta może być pewna, że ma szansÄ™ na caÅ‚kowite wyleczenie. WażnÄ… informacjÄ… jest to, że na raka szyjki macicy chorujÄ… kobiety mÅ‚odsze niż na pozostaÅ‚e nowotwory narzÄ…dów pÅ‚ciowych (krzywa zachorowalnoÅ›ci wzrasta poczÄ…wszy od 25 - 29 roku życia). Do czynników wpÅ‚ywajÄ…cych na powstanie raka szyjki macicy należy zaliczyć: wczesne rozpoczÄ™cie współżycia pÅ‚ciowego, wieloletnie palenie papierosów, dużą liczbÄ™ porodów, przewlekÅ‚e zakażenie wirusem brodawczaka ludzkiego HPV, duża liczbÄ™ partnerów pÅ‚ciowych, niski status socjo - ekonomiczny. Profilaktyka pierwotna raka szyjki macicy bazuje na propagowaniu zdrowego stylu życia, monogamii, unikaniu palenia papierosów (palenie bierne i czynne), badania wirusologiczne oraz szczepienia profilaktyczne. Przy temacie szczepieÅ„ dr Szewczyk rozwinÄ… swojÄ… wypowiedz w celu uÅ›wiadomienia, na czym polega stosowanie szczepionki i na jej znaczeniu w kontekÅ›cie zapobiegania powstawania raka szyjki macicy. ZaznaczyÅ‚, że do stworzenia szczepionki profilaktycznej przeciw zakażeniom HPV wykorzystana zostaÅ‚a naturalna zdolność biaÅ‚ek otoczki wirusa HPV do wywoÅ‚ania reakcji odpornoÅ›ciowej organizmu. Do dnia dzisiejszego nie udaÅ‚o siÄ™ jednak opracować szczepionki, która hamowaÅ‚aby postÄ™p już istniejÄ…cego raka szyjki macicy. Należy pamiÄ™tać, że szczepienie w znacznym stopniu obniża ryzyko zachorowania na raka, chociaż nie daje 100 % pewnoÅ›ci, że kobieta nie zachoruje. Natomiast w poÅ‚Ä…czeniu z wymazem cytologicznym stanowi optymalne narzÄ™dzie profilaktyki. Rutynowe stosowanie szczepionki jest rekomendowane dla dziewczyn przed rozpoczÄ™ciem inicjacji seksualnej, a także zalecane dla dziewczÄ…t w wieku 13 - 18 lat jeÅ›li nie zostaÅ‚y zaszczepione wczeÅ›niej.
Jako obserwator i uczestnik prelekcji mam świadomość ze odbywała się ona w godzinach pracy, dlatego obecność wielu kobiet zainteresowanych tematem raka piersi i szyjki macicy była niemożliwa. Mimo to zachęcam w imieniu dr nauk medycznych chirurga - onkologa Krzysztofa Szewczyka do odwiedzania strony internetowej www.prsm.pl oraz zgłaszania ewentualnych pytań i problemów na maila wok@dco.com.pl. Każde działania wykonywane w kierunku wczesnego wykrycia raka i stosowania profilaktyki przyczynią się do zatrzymania niepokojąco rosnących statystyk i liczb, pod którymi kryje się życie i niestety w dużej części przypadków śmierć.

Mirosław Kłopotowski