Zapis windykacyjny w testamencie

Warto wiedzieć...

W październiku tego roku ustawodawca dokonaÅ‚ znacznej i ważnej dla nas zmiany dotyczÄ…cej dziedziczenia. A mianowicie wprowadzajÄ…c nowy przepis w kodeksie cywilnym art. 9811, dodaÅ‚, iż w testamencie sporzÄ…dzonym w formie aktu notarialnego spadkodawca może postanowić, że oznaczona osoba nabywa przedmiot zapisu z chwilÄ… otwarcia spadku, jest to tzw. „zapis windykacyjny”.
Przedmiotem zapisu windykacyjnego może być: 1) rzecz oznaczona co do tożsamości, (tj. np samochód, motocykl, szybowiec, jacht, księgozbiór, kolekcja białej broni, znaczków czy monet, dzieło sztuki, a także nieruchomość (mieszkanie, działka, dom)); 2) zbywalne prawo majątkowe, (tj. np spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego, wierzytelności pieniężne); 3) przedsiębiorstwo lub gospodarstwo rolne; 4) ustanowienie na rzecz zapisobiercy użytkowania lub służebności.
Istotą zapisu jest to, iż z chwilą otwarcia spadku tj. z chwilą śmierci spadkodawcy dany składnik majątku, będący własnością testatora przechodzi na własność zapisobiercy.
Spadkodawca (testator) - to wyłącznie osoba fizyczna, po której spadek z chwilą jej śmierci przechodzi na spadkobierców.
Zapisobierca - to osoba, dla której przeznaczony jest zapis w testamencie, przysługuje jej prawo do żądania wydania rzeczy będących przedmiotem zapisu, którymi po śmieci spadkodawcy dysponuje spadkobierca.
Spadkobierca - podmiot, na który przechodzi ogół praw i obowiązków osoby zmarłej.
Spadkobierca testamentowy - powołana do spadku na podstawie testamentu osoba fizyczna lub osoba prawna, albo też dziecko poczęte ( nie urodzone jeszcze w chwili otwarcia spadku ), pod warunkiem, że urodzi się żywe.
Spadkobierca ustawowy - podmiot powołany do spadku na mocy odpowiednich ustaw, w przypadku gdy spadkodawca nie pozostawił ważnego testamentu, albo gdy osoby powołane do spadku nie chcą lub nie mogą być spadkobiercami.
Dotychczas nie było takiej możliwości, jaką daje ówczesny zapis windykacyjny, albowiem nie można było przekazać określonego składnika majątku wybranej osobie. Wprawdzie można było w testamencie dokonać zapisu tzw. zwykłego, ale niekiedy powodowało to tylko dodatkowe trudności. Bowiem w przypadku gdy spadkodawca zapisał w testamencie, iż jego wolą jest, aby córka otrzymała samochód i działkę, a syn mieszkanie to i tak spadkobiercy nabywali wspólnie wszystkie składniki majątku wchodzące do spadku, kolejno konieczne było ustalenie ile warte są te przedmioty, aby następnie udział każdego z nich w tym spadku był określony w formie ułamka (np. po 1/2 części).
Aby zapis windykacyjny był ważny musi być sporządzony przed notariuszem. Zapis windykacyjny jest bezskuteczny, jeżeli w chwili otwarcia spadku (tj. w chwili śmierci spadkodawcy) przedmiot zapisu nie należy do spadkodawcy albo spadkodawca był zobowiązany do jego zbycia. Jeżeli przedmiotem zapisu jest ustanowienie dla zapisobiercy użytkowania lub służebności, zapis jest bezskuteczny, gdy w chwili otwarcia spadku przedmiot majątkowy, który miał być obciążony użytkowaniem lub służebnością nie należy do spadku albo spadkodawca był zobowiązany do jego zbycia. Przy ustanawianiu zapisu windykacyjnego nie można także zastrzec warunku lub terminu, gdyż zastrzeżenie takie uważane będzie za nieistniejące (tzn. nie można zapisać np. iż syn otrzyma działkę jeśli założy rodzinę bądź tylko wtedy gdy skończy studia). Jeżeli jednak z treści testamentu lub z okoliczności wynikać będzie, że bez takiego zastrzeżenia zapis nie zostałby uczyniony, zapis windykacyjny będzie nieważny. Wówczas do rozrządzenia majątkiem stosuje się zapis zwykły.
Należy zatem wysnuć wniosek, iż zapis windykacyjny wprowadził pewne ułatwienia i zniósł niektóre bariery w rozdysponowaniu majątkiem na wypadek śmierci.


Podstawa prawna:
- ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16, poz. 93)

oprac. Anna Kilian
aplikant notarialny