Poradnik obywatelski cz.III

Dialog społeczny i partycypacja obywatelska

Konstytucja RP w preambule podkreśla, że dialog społeczny jest „podstawowym prawem dla państwa”. Dla obywateli jest to możliwość zabierania głosu, współpracy i współudziału przy podejmowaniu decyzji. Władze samorządowe postępujące zgodnie z „zasadami dobrego rządzenia” podejmują próby podejmowania decyzji oraz działań, przy współudziale wszystkich zainteresowanych stron i kierują się szeroko rozumianą odpowiedzialnością
wobec społeczeństwa. Ustawodawca wskazuje na potrzebę konsultacji i dialogu organów
władzy publicznej z instytucjami samoorganizującego się społeczeństwa obywatelskiego. Warto tym samym nawiązać do partycypacji obywatelskiej, czyli aktywnego uczestniczenia obywateli w działaniach i decyzjach, które nas dotyczą. Partycypacja może się odbywać na dwóch poziomach:
1. Partycypacja obywatelska (wertykalna) - współpraca obywateli z władzą. Udział obywateli w stanowieniu aktów prawnych i podejmowaniu decyzji może być dla administracji i samorządu dobrowolny lub obowiązkowy. W Polsce oprócz Konstytucji zobowiązują do tego liczne ustawy i akty prawne niższej rangi, a zwłaszcza przyjęte w 2002 roku przez rząd „Zasady dialogu społecznego”. Oprócz zachęcających do współdecydowania przepisów istnieją też bariery, które na dłuższą metę mogą być rozwiązane nie przez kolejne akty prawne,lecz praktykę i doświadczenie. Warto podkreślić, że wertykalność polega na wyrywaniu nas z odziedziczonej po poprzednim systemie relacji „władza-petent”. Ponadto celem partycypacji nie jest zastępowanie reprezentantów, odbieraniem im uprawnień. Współdecydowanie może ustrzec przedstawicieli władz przed sytuacją, w której ci podejmując samodzielnie decyzje mogą spowodować (mniej lub bardziej świadomie)
sprzeczność interesów.
Partycypacja zakłada zaangażowanie obywateli oraz władzy w cały proces
WSPÓłDECYDOWANIE - partnerstwo w budowaniu rozwiąza?. Komunikacja nakierowana na projektowanie rozwiązań i konsultowanie.
KONSULTOWANIE - relacja dwustronna. Proponowane są rozwiązania i zbierane opinie na ich temat. Proces rozłożony w czasie.
INFORMOWANIE - relacja jednokierunkowa, gdzie rolą administracji jest informowanie o planach, decyzjach lub procedurach, które dotyczą obywateli.
Podstawą idei partycypacji obywatelskiej jest założenie, że olbrzymia liczba dobrych pomysłów na rozwiązywanie problemów powstaje poza administracją lub na niższych jej szczeblach. To mieszkańcy najczęściej mają największą wiedzę na temat źródeł problemów i umieją ocenić skuteczność wdrażanych rozwiązań. Rozwiązań problemów zgodnie z ideą powinno
się poszukiwać w umiejętnym zorganizowaniu procesu partycypacji, jasnym podziale ról, obowiązków oraz odpowiedzialności władz i partnerów społecznych. Co ważne, sprzyjające
warunki do współdecydowania nie wystarczą, partycypacja wymaga zaangażowania obywateli: interesowania się tym co dzieje się w samorządzie, brania udziału w konsultacjach społecznych, a przede wszystkim świadomości, że jesteśmy na etapie uczenia się partnerskiego dialogu między obywatelami i przedstawicielami samorządu.
2. Partycypacja społeczna (horyzontalna) - „samoorganizacja” mieszkańców, współpraca grup, osób zorientowana na osiągnięcie wspólnego celu. To różnego rodzaju mniej lub bardziej sformalizowane inicjatywy obywatelskie.
Zasada pomocniczości
Zgodnie z ustrojową zasadą pomocniczości zawartą w Preambule Konstytucji udział obywateli w odpowiadaniu na lokalne potrzeby powinien być zagwarantowany przez władze samorządowe. Pomocniczość zakłada realizowanie zadań na jak najniższym szczeblu społecznej i instytucjonalnej struktury, co ma gwarantować większą skuteczność i efektywność. Takie rozumienie
pomocniczości wyznacza granice dla władzy publicznej. Założeniem pomocniczości jest więc „pomoc w samopomocy” - czyli wspieranie, nie zastępowanie i wyręczanie obywateli
przez instytucje państwowe, samorząd.

Opr.AS