archiwum - 17 - sierpień

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025

Mówiąc poprawnie

Szanowni Państwo, trudno mi w to uwierzyć, ale właśnie mija rok, od kiedy prowadzę rubrykę Mówiąc poprawnie. Był to dla mnie niezwykły czas. Zaczęłam stawiać pierwsze kroki w pisaniu artykułów, pogłębiłam wiedzę z dziedziny językoznawstwa i co najważniejsze - mogłam tym wszystkim dzielić się z Państwem. Mam w głowie kolejne plany na nadchodzący rok. Z pewnością chciałabym omówić „w odcinkach” moją pracę badawczą, w której podjęłam temat internetowej polszczyzny. Setki młodych ludzi wzięły udział w ankiecie, a niektóre odpowiedzi okazały się być naprawdę zaskakujące. Dodatkowo na każdym kroku spotykam się z problematycznymi sytuacjami, więc moje obawy dotyczące ewentualnego wyczerpania puli tematów maleją. Postanowiłam, że skoro świętujemy tak znaczącą - bo przecież pierwszą - rocznicę, zbiorę w jednym miejscu wszystkie zasady, o których pisałam przez ten czas. Można je wyciąć, powiesić w widocznym miejscu i nie mieć wątpliwości jak coś poprawnie napisać czy powiedzieć.

1. Bynajmniej a przynajmniej

Bynajmniej oznacza wcale. Najczęściej pojawia się w połączeniu z „nie”, w zdaniach z zaprzeczonym czasownikiem; odrzuca możliwość twierdzącą i wzmacnia przeczenie zawarte w poprzedzającej wypowiedzi. Partykuła „przynajmniej” wyznacza minimalny, możliwy do zaakceptowania przez mówiącego zakres czegoś. Komunikuje, że ilość lub miara czegoś jest nie mniejsza od wymienionej i może być większa.
„Sytuacja nie jest bynajmniej stabilna, ale jest przynajmniej co obserwować.” - Artur Czesak

2. Tę a tą

Końcówkę zaimka należy dopasować do końcówki rzeczownika (W tę brzydką szarą zimę, nie można cieszyć się śniegiem!). W języku mówionym możemy bez konsekwencji powiedzieć „tą zimę”, jednak w piśmie postępujemy wzorcowo i piszemy „tę zimę/ tę imprezę”.

3. W cudzysłowie czy w cudzysłowiu

Gra w skojarzenia - mówi się, że rower leży w rowie, czy w rowiu? Mamy coś w głowie, czy w głowiu? Oczywiście to pierwsze warianty są poprawne, dlaczego słowa zapisujemy wyłącznie w cudzysłowie.

4. Skróty, skrótowce, abrewiatury

Skróty zapisywane z kropką na końcu, czyli takie, gdzie pełna wersja wyrazu nie jest zakończona na ostatnią literę zawartą w skrócie: inż. (inżynier), tel., godz., cd., np. oraz skróty zapisane bez kropki na końcu: dr (doktor), mgr, wg, nr.
Skrótowce to formy wyrażeń składających się z przynajmniej dwóch wyrazów: AGD, ZUS, Pafawag, CBOS, Investbank.
Akronimy to współcześnie znaki takie jak: %, $, §, czy (r).

5. Odmiana dat

Mówimy, że dziś jest pierwszy dzień lipca (1 lipca), dwudziesty czwarty dzień grudnia (24 grudnia). Mamy na myśli któryś dzień z kolei. Forma 24 grudzień jest niepoprawna, ponieważ taki miesiąc jest w całym roku tylko jeden. Coś wydarzyło się w roku dwutysięcznym (2000), ale inne wydarzenie miało miejsce w dwa tysiące dwunastym (2012). Stosujmy analogię do ubiegłego stulecia - urodziłam się w tysiąc dziewięćset dziewięćdziesiątym szóstym roku (1996), a nie w tysięcznym dziewięćset dziewięćdziesiątym szóstym.

6. Odmiana imion

Nie bójmy się ostatniego przypadka, czyli wołacza. „Cześć, Aleksandro”, „Dzień dobry, Agato”, „Basiu, czy możesz to zrobić?” brzmią naprawdę lepiej niż „Cześć, Aleksandra”, „Dzień dobry, Agata”, „Basia, czy możesz to zrobić?”

7. Pleonazmy

To takie połączenia wyrazów, gdzie wyraz podrzędny powtarza niepotrzebnie tę samą treść co wyraz nadrzędny. Najbardziej znane przykłady: cofnąć się do tyłu, nadal kontynuować, masło maślane, fakty autentyczne, dzień dzisiejszy.

8. Tautologie i kontaminacje

Tautologia dla językoznawców to użycie dwóch wyrazów o tym samym znaczeniu: jeszcze w dodatku, tylko i wyłącznie, ale jednak.

Kontaminacja to skrzyżowanie ze sobą dwóch wyrazów/ połączeń wyrazowych: w każdym bądź razie (w każdym razie lub bądź co bądź), przekonywujący (przekonujący lub przekonywający).

9. Przecinek przed „że”

Jeśli w zdaniu mamy takie wyrażenia jak „mimo że”, „chyba że”, „zwłaszcza że”, to przecinek pojawia się przed całym sformułowaniem, a nie bez pośrednio przed „że”. Traktujemy to jako całość.

10. Najbardziej rażące formy na co dzień

Wziąć, a nie wziąść; poszedłem, a nie poszłem; włączam, a nie włanczam; pod rząd, a nie z rzędu; mnie, a nie mi (na początku zdania); trudno, a nie ciężko jest rozwiązać jakiś problem.

11. Ilość i liczba, gdzie i dokąd

Liczba odnosi się do rzeczowników policzalnych, ilość do niepoliczalnych. „Gdzie” odnosi się do konkretnego, statycznego punktu (Gdzie jesteś?), „dokąd” stosuje się przy przemieszczaniu z punktu A do punktu B (Dokąd jedziemy?).

12. Pisownia z „na”

Osobno piszemy: na pewno, na niby, na co dzień, na razie; łącznie: naprawdę, naprzeciwko, naraz

Mam nadzieję, że tak czy siak znacie już Państwo te zasady od dawna. Jeśli nie - nigdy nie jest za późno, aby zacząć praktykować je w życiu.

Aleksandra Klimkowska

[PANEL PRAWY]